Diyanet İşleri Başkanlığı ve Sağlık Bakanlığı hakkında iddialar

Sosyal medyada paylaşılan bir gönderide Diyanet İşleri Başkanlığı ile Sağlık Bakanlığı’nın bütçe ve personel sayısı ile ilgili kıyaslamalar içeren bir iddia ortaya atıldı. Twitter’da paylaşılan gönderide Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bütçesinin Sağlık Bakanlığı’nın bütçesinden yaklaşık 6 kat daha fazla olduğu, ülkede doktor sayısının imam sayısından ve hastane sayısının cami sayısından daha az olduğu iddia edildi. Aynı zamanda Facebook’ta Neşeli günler isimli bir sayfa tarafından paylaşılan iddia 7 bin 700 kez paylaşıldı.

Bir kullanıcı tarafından 27 Eylül 2019’da Twitter’dan paylaşılan iddia, yaklaşık 7 bin kişi tarafından beğenildi ve 2 bin 500 kişi tarafından retweetlendi.

Bu analizde, iddia edilen sayısal veriler üzerinden bir inceleme yapıldı ve doğrulanabilir iddialar hakkında ulaşılabilen veriler incelendi. Ancak iddiada belirtilen doktor açığı ve imam fazlasına ilişkin verilerle, doktor ve imam mezun sayısı hakkında detaylı bir inceleme yapılamadı. Bunun nedeni ise “imam fazlası” gibi bir ifadenin muğlaklığıyla, “imam mezun” ifadesinin doğru kullanılmaması. Örneğin İmam Hatip Lisesi’nden veya İlahiyat Fakültesi’nden mezun olan bir kişi imam olmak zorunda değil. Mezun olan herkesi “imam mezun” kategorisine dahil edebilmek de bu yüzden mümkün değil. 

• İDDİA: Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bütçesi Sağlık Bakanlığı’nın bütçesinden fazla.  YANLIŞ

 Twitter’da paylaşılan iddiaya göre Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bütçesi 12 milyar lira iken Sağlık Bakanlığı’na ayrılan bütçe 2.7 milyar lira. Ancak bu iddia doğru değil. 

Resmi Gazete’de yayımlanan 2019 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’nda çeşitli kurum, kuruluş ve bakanlıkların bütçe cetvelleri yer alıyor. Buna göre 2019-2021 yıllarını kapsayan süreçte, Diyanet İşleri Başkanlığı’na 10 milyar 445 milyon 979 bin Türk Lirası bütçe ayrılırken, Sağlık Bakanlığı’na ayrılan mevcut bütçe 48 milyar 437 milyon 276 bin Türk Lirası. Ayrıca Sağlık Bakanlığı’nın internet sitesinde yer alan haberde, Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın belirlenen bütçe tutarının 48 milyar 783 milyon TL olarak planlandığına dair açıklamalarda bulunduğu görülebilir.

Ayrıca, bakanlıklara ayrılan bütçe oranlarının değişimini anlamak için bir önceki yıla ait Bütçe Kanun Teklifleri incelenebilir. 31 Aralık 2017 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 2018 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’nda Diyanet İşleri Başkanlığı’na 7 milyar 774 milyon 183 bin Türk Lirası, Sağlık Bakanlığı’na ise 37 milyar 571 milyon 386 bin Türk Lirası bütçe ayrıldığı görülebilir. 

Fakat Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’nda kurum ve kuruluşlara ayrılan bütçe miktarının, her zaman kurum ve kuruluşların toplam harcama tutarları ile örtüşmeyecebileceğini belirtmekte fayda var. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 2019 Mali Durum ve Beklentiler Raporu’na göre 2018 yılının toplam yılsonu harcaması 8.356.036.203 TL olarak gerçekleşmiş.

İddiada geçen sayısal ifadeler doğru olmasa da bakanlıklara ayrılan bütçe dengelerinin, bakanlıklarının ihtiyaçları doğrultusunda ayrılıp ayrılmadığına dair ise tartışmalar mevcut. Türk Tabipler Birliği’nin (TBB) hazırlamış olduğu 2019 Yılı Bütçe Değerlendirmesi raporunda,  Sağlık Bakanlığına ayrılan bütçenin Diyanet İşleri Başkanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü’ne ayrılan bütçe ile karşılaştırıldığında 2019 bütçesinde sağlığa ayrılan payın yetersiz olduğuna dair yorumlar bulunuyor.

Özetle iddiada geçen Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Sağlık Bakanlığı’ndan daha fazla bütçe aldığı iddiasının yanlış olduğu, mevcut bütçe cetvellerinde görülebilir.

• Türkiye’deki doktor sayısı imam sayısından daha az.  YANLIŞ

Söz konusu tweetin devamında ülkede mevcut doktor sayısının 107 bin iken, imam sayısının 115 bin olduğu iddiası yer alıyor. Ancak bu iddia da doğru değil.

Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan 2018 Sağlık İstatistikleri Yıllığı verilerine göre Türkiye’de 153 bin 128 hekim çalışıyor. Diyanet İşleri Başkanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı’nın yayımladığı verilere göre, 31 Aralık 2018 itibariyle Diyanet İşleri Başkanlığı’na kayıtlı 60 bin 808 imam mevcut. Bunlara ek olarak, TÜİK’in internet sitesinde yer alan bir önceki yılın verilerinde, ülkedeki hekim sayısının 2017 yılında 149 bin 997 olduğu görülebilir.

Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bünyesinde çalışan toplam personel sayısı ise 104 bin 578. Yani söz konusu tweette iddia edilen imam sayısı, Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde çalışan toplam personel sayısından bile fazla.

Ülkedeki Diyanet İşleri Başkanlığı ve Sağlık Bakanlığı personelinin 2013-2017 yılları içerisindeki değişimini görmek için Sağlık Bakanlığı’nın hazırladığı 2017 Sağlık İstatistikleri Yıllığında yer alan yıllara göre sağlık personelinin sayıları tablosu ve Diyanet İşleri Başkanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı’nın istatistikler bölümünde yayınladığı Diyanet İşleri toplam personel sayılarının yer aldığı tablo baz alınabilir.

Yukarıda yer alan 2013-2017 Sağlık Bakanlığı ve Diyanet İşleri Başkanlığı personel sayısı tablolarından yola çıkarak Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde çalışan personel sayısının her yıl azaldığını; Sağlık Bakanlığı bünyesinde çalışan toplam personel sayısının ise her yıl artış gösterdiğini söylemek mümkün.

Kısaca 2018 yılı Sağlık Bakanlığı ve Diyanet İşleri Başkanlığı verilerine göre ülkedeki imam sayısının doktor sayısından fazla olduğu iddiası doğru değil. 

• İDDİA: Mevcut hastane sayısı cami sayısından az. DOĞRU

Ortaya atılan bir diğer iddia ise mevcut hastane sayısının 1250 iken, cami sayısının 85 bin olduğu. Hastane ve cami sayılarına ilişkin veriler farklılık gösterse de cami sayısının hastane sayısından fazla olduğu iddiası doğru.

Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde bulunan Strateji Geliştirme Başkanlığı’nın yayınladığı 2018 istatistiklerine göre Türkiye’de güncel olarak 88 bin 681 cami bulunuyor. Bunun yanında Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanmış olan 2018 Sağlık İstatistikleri Yıllığında Türkiye’de bulunan toplam hastane sayısının 1534 olduğu görülebilir.

İddiada belirtilen sayılar doğru olmasa da, tweet üzerinde yapılan cami-hastane sayısı kıyaslamasından yola çıkarak Türkiye’de bulunan cami sayısının, hastane sayısından fazla olduğu iddiasının doğru olduğunu söylemek mümkün. 

Diğer bir iddia olan doktor açığı ve imam fazlası karşılaştırması için ise tweette kullanılan ‘‘imam fazlası’’ ifadesinin muğlak bir ifade olması sebebiyle iddia hakkında detaylı bir inceleme yapılamadı. Ülkedeki doktor açığı, Sağlık Bakanlığı’nın konuyla ilgili yapmış olduğu açıklamalardan yola çıkarak yorumlanabilir fakat ülkedeki mevcut imam ihtiyacı saptanamayacağı için imam fazlası hakkında bir sonuca varılması mümkün değil.

Doktor açığına yönelik dönemin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Mehmet Müezzinoğlu’nun yapmış olduğu açıklamalar baz alınabilir. Anadolu Ajansı’nın internet sitesinde yer alan habere göre Bakan Müezzinoğlu 2017 yılında katılmış olduğu 14 Mart Tıp Bayramı programında  “Ne yazık ki bugün için en az 20 bin uzman hekim açığımız var en az 10 bin pratisyen hekim açığımız var” açıklamasında bulundu. Bakanın belirttiği toplam hekim açığı sayısı olan 30 bin, iddiada belirtilen sayı olan 105 bin ile örtüşmüyor. Öte yandan günümüzde tam olarak ne kadar doktor açığı olduğunu tespit etmek güç.

İmamlar cami, mescid, müftülük ve diğer merkez teşkilatları gibi yerlerde belli bir kıstas olmaksızın görevlendirilebildikleri için imam fazlası ya da açığını belirlemenin de net bir ölçütü yok. 

Aynı şekilde doktor mezun ve imam mezun ifadeleri doğru bir karşılaştırmayı içermediği için bu karşılaştırmanın verilerle incelemesi de mümkün değil. 

İmam olabilmek için İmam Hatip Lisesi veya İlahiyat Fakültesi mezunu olmak yeterli değil. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın internet sitesinde belirtildiği üzere imam olmak için İlahiyat Fakültesi’nden mezun olmanın yanında KPSS’den yeterli puanı almak ve mülakatlarda başarılı olmak gerekiyor. Aynı şekilde Tıp Fakültesi mezuniyeti ardından alanda uzman doktor olabilmek için TUS’ta başarılı olma şartı göz önünde bulundurulmalı. İddia hakkında detaylı bir inceleme yapılabilmesi için 2017-2018 yılı Tıp Fakülteleri ve İlahiyat Fakülteleri (ön lisans ve lisans) ile birlikte, İmam Hatip Lisesi mezun sayıları baz alınması gerekir. Ancak İmam Hatip Lisesi mezunu herkesin “imam” olacağını söylemek mümkün değil. 

Yüksek Öğrenim Kurumunun Bilgi Sisteminde yer alan verilere göre Türkiye’de 2017-2018 öğrenim yılında mezun olan 96 bin 150 öğrencinin 9977’si Tıp Fakültesi mezunu iken, 13 bin 249’u İlahiyat Fakültesi mezunu. Eldeki verilerden basitçe 2017-2018 yılı Tıp Fakültesi ve İlahiyat Fakültesi mezunu karşılaştırılması yapılacak olunduğunda, İlahiyat Fakültesi mezunları sayısının Tıp Fakültesi mezunlarından daha fazla olduğu söylenebilir. Fakat bu veriler iddiada geçen doktor mezun ve imam mezun kıyaslaması hakkında bir sonuca ulaştırmıyor.

Sonuç olarak Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bütçesinin Sağlık Bakanlığı’ndan fazla olmadığını, iddia edilen doktor-imam ve hastane-cami sayılarının gerçeği yansıtmadığını söylemek mümkün. 

teyit.org

Diyanet Duyurular Sayfamız için TIKLAYINIZ

Diyanetliler Platformu  Grup sayfamıza katılmak için >>> TIKLAYINIZ

Dini Haberler Grup sayfamıza katılmak için >>> TIKLAYINIZ