Mehmed Zahit Kotku Efendi, 1897 yılında Bursa’da dünyaya geldi. Ailesi Dağıstan göçmeniydi. 3 yaşlarında annesini kaybetti. İlkokulun ardından idadiye devam eden Mehmed Zahid Efendi, 1. Dünya Savaşı başlayınca askere gitti. Yazıcı olarak görev aldığı askerlik vazifesi yaklaşık 6 yıl sürdü.

Mehmed Zahid Kotku Efendi, 1920 yılında Ayasofya Camii’nde kıldığı bir Cuma namazı sonrası Gümüşhanevi Dergâhı’na giderek Dağıstanlı Şeyh Ömer Ziyâüddîn Efendi'nin talebesi oldu. Ardından Mustafa Feyzi Efendi'nin sohbetlerine devam etti. Tasavvufi eğitimini tamamlayan Mehmed Zahid Efendi, 27 yaşında hilafet aldı. Mustafa Feyzi Efendi’nin talebi üzerine bazı köy ve kasabalarda dini hizmetlerde bulundu.

Tekkelerin kapatılması üzerine Bursa’ya dönerek 1946 yılına kadar İzvat köyüne yerleşti ve orada imamlık yaptı. Üftade Camii imamlığının ardından 1952’de Zeyrek’teki Ümmü Gülsüm Mescidi’nde vazifeye başladı. 1958’de İskenderpaşa Camii’ne tayin edildi. Vefatına kadar da burada kaldı.

1979 yılında hac vazifesini ifa etti. Ardından hastalıklar peşini bırakmadı. 13 Kasım 1980 tarihinde vuslata erdi. Cenaze namazı 14 Kasım’da Süleymaniye Camii’nde kılındı ve aynı caminin haziresine defnedildi.

“Görünmeyen Üniversite”

Mehmed Zahid Kotku Efendi hayatını eğitime ve insan yetiştirmeye adamıştı. Görev yaptığı camilerde her Pazar günü ikindi namazının ardından sohbetler etti, dersler yaptı. Vaaz ve sohbetleriyle halkı irşad etti, dini öğretti. Mehmed Zahid Kotku Efendi’nin ilmi, samimiyeti, takvası, edebi ve nezaketi zamanla etrafındaki halkanın büyümesini sağladı. Cumhuriyet sonrası din politikaları sebebiyle yeterli dini eğitimi alamayan insanlara İslam’ın ruhunu aşıladı. Özellikle derslerine katılan üniversite öğrencileriyle yakından ilgilenerek onların ufkunu aydınlattı. Cahil bırakılmış, horlanmış ve dışlanmış nesillere umut aşıladı.

Sohbetlerinde dini konuların yanı sıra ülkemizin siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel problemlerine de değinen Mehmed Zahid Kotku Efendi’nin sonraki yıllarda siyasetten ekonomiye, akademiden kültürel alanlarda vazife yapan isimlerin yetişmesinde büyük payı vardır. Bu sebeple talebelerinden biri olan Ersin Nazif Gürdoğan’ın tabiriyle o “Görünmeyen Üniversite”ydi.

Sohbetlerinden hikmet damlaları

Mehmed Zahid Kotku Hoca Efendinin vefatının 38. sene-i devriyesi münasebetiyle, onunla özdeşleşmiş nasihat ve hikmetli sözlerinden bazılarını hatırlayalım:

“Nefsini bilmeyenin Allah Teâlâ’yı bilmesine imkân yoktur.”

“Ömrünü boş yere zevk ü sefâ ile para pul budalası olarak mahv etme Son pişmanlık kimseye fayda vermemiştir”

“Asıl hüner her şeyi yerli yerine yapabilmektir Bu da kuvvetli bir ilim ve mağlup olmaz nefislerle mümkündür Azgın nefislerde her ne kadar ilim olsa da o kişi yine nefsinin esiri olmaktan kendini kurtaramaz Onun için herkese ve bahusus her ilim sahibine tasavvuf şarttır”

“Mümkün olduğu kadar kimseden bir şey isteme.”

“Muhakkak her gün Kur’an-ı Kerim’den bir bölüm oku.”

“Evinden dışarı çıkınca nazar ber kadem et.” (Ayakuçlarına bakarak yürü).

“Yaptığın iyilikleri ve sana yapılan kötülükleri unut.”

“Zira ilim, okuma ve yazma ile olduğuna göre, dinimiz ilim tahsiline o kadar ehemmiyet vermiştir ki, şimdiye kadar hiçbir kavim ve millet, bu ehemmiyeti gösterememiştir.”

“Görmez misin ki, yağmur ne kadar çok yağarsa yağsın, tânecikleri hemen birleşir, toplanırlar. Derken dereler, nehirler meydana gelir. Netîcede bunlar barajları doldurur. Enerji santrallerini işletir, arâziyi sular, şehirlerin elektriğini temin ederler. Bu nîmet sâyesinde insanlar rahata kavuşur, işleri kolaylaşır. Bu ne büyük bahtiyarlıktır. Bundan ibret almalı, birlik ve berâberliğimizi temine çalışmalıyız. Tek tek hareket edersek, hepimiz helâk oluruz. Ne kadar dindâr olursan ol, birlik ve berâberliği her işin üstünde tutmadıkça, herkes kendi başına buyruk hareket ettikçe bir yere varılmaz.”

“Selâm sâdece iyi dilek ve temennîlerin sözle ifâde edilmesinden ibâret kuru bir görev değildir. Gerçekte selâm, yolda karşılaştığımız bir kardeşimizin ihtiyâcının var olup olmadığını, varsa bizimle giderilebilecek bir tarafının bulunup bulunmadığını, öğrenip elimizden geleni yaptıktan sonra yola devâm edip gitmektir.”

“Namaz dinin direği, oruç ruhun direği, zekât toplumun direğidir.”

"Ben hikmeti sükûta koydum, hâlbuki insanlar onu çok konuşmada arıyorlar."

“İslam dini baştan sona hep edeptir.”

"İnsan, şehvet halinde korkunç bir deli gibidir. Gazab halinde yırtıcı bir canavar kesilir. Musibet halinde çocuk gibi korkak olur. Nimet halinde, Firavun misalidir. Aç kalırsa feryad ve figan basar. Tok olduğu zaman, boş sözler söyler."

“İnsana lazım olan gönüldür.”

“Dua tam bir ibadettir. Çünkü kişi kendisini tam manasıyla Allah u Teâla’ya bağlar, öylece istemeye başlar ve bilir ki Cenâb-ı Hakk her istediğini hem bilir hem kulun yalvarmasını işitir ve hem de ona icabet eder. Onun için Cenâb-ı Hakka ihtiyaç zamanlarında dua etmek caizse de asıl dua her zaman ve bilhassa rahatlık zamanlarında yapılan dualardır.”

Mehmed Zahid Kotku'yu tanımalı!

Mehmet Zahid Kotku Hz. yaşadığı hayatı bize şu cümlelerle özetliyor. “Ne dervişlikte, ne şeyhlikte, ne imamlıkta iş yok. İş Allah’ın rızasını kazanabilmekte, iş Allah’a kul olabilmekte.”

Mehmet Zahid Kotku Hz’nin babası ve annesi Kafkasya’dan göç eden Müslümanlardandır. Miladi 1897 senesinde Bursa’da doğmuş 18 yaşına kadar Bursa’da eğitimini sürdürmüş 18 yaşında 1. Dünya savaşı’na katılmak için askere çağrılmış uzun seneler askerlik yapmış ve bin bir güçlük ve hastalıkla uğraşmış. Ordunun Suriye’den çekilmesiyle de İstanbul’a dönmüş. Şeyh Ömer Ziyaüddin Efendi’nin talebesi olmuş. Onun vefatından sonra da Tekirdağlı Mustafa Feyzi Efendi’nin yanında halifelik icazetini almış ve Fatih, Ayasofya Cami ve medreseleri olmak üzere çeşitli camilerde ders vermiş ve hafızlığını da tamamlamıştır.

Hutbe ve sohbetleriyle birçok talebe yetiştirmiş, bazılarını da özel olarak ele almıştır. Prof. Dr. Mahmut Esat Coşan Hocaefendi bunlardan en çok dikkat çekeni idi. Bu güzel insanların hayattaki tek dertleri çağını anlayarak Allah’a kul ve Rasulullah’ın (s.a.v) sünnetinin ihyacısı olabilmektir. Mehmet Zahid Kotku Hz. yaşadığı zamanın sosyal siyasal ve ekonomik şartlarını anlamış hem bir aksiyon adamı, hem bir İslam alimidir. Yüzü güzel, ahlakı güzel, duruşu heybetli ve dili anlaşılır bir kimse idi. Halefi olan Mahmut Esat Coşan Hz söylediğine göre O’nu görenler: “Kim bu güzel adam?” derlermiş. Son derece cömertti, verdiği zaman bu bitecek bana kalmayacak endişesinden uzak verirdi. Son derece latifeli ve halim bir insandı.

Hutbe ve sohbetleri O’nun irşad metoduydu

Bu halim insan hutbe esnasında öyle celalli olurmuş ki, O’nun bu halinden bahsedenler: ''mübarek hutbe esnasında ne haşmetli olurdu!” diye bahseder. Konuyu dağıtmadan, sanki muhatabına konuşuyormuş gibi anlatır her dinleyen kendine bir pay bulurdu. Bütün Allah dostlarının yaptığı gibi O’da insan yetiştirmekte mahir idi. Ele aldığı insanı güzel bir mü’min etmeden bırakmazdı. Tasavvuf yolunun önde gidenlerinden bir hakikat yolcusu idi.

Çağını anlayanlardandı

Kendisini seven ve tavsiyelerine ehemmiyet verenleri yüreklendirir, cesaretlendirir, çok güzel fikirler verir ve hem de bu insanların maddi manevi arkasında dururdu. 1980 öncesi ve sonrası Müslümanlar yönetim ve ekonomik gelişmelere mesafeli bir duruş sergilemiştir. Ancak Mehmet Zahid Kotku Hz. sohbetine katılan eğitimli ve sosyal ve ekonomik statüsü olan inançlı insanlara “Sizin de yönetimde, ekonomide hakkınız vardır” diyerek bu kesimi tabiri caizse ülke gündeminin içine yönlendirmişti. Ülke siyasetine olumlu katkı sağlayan birçok başarılı siyasetçinin arkasında O’nun manevi desteği vardır.

“İş Allah’a Kul olabilmekte”

Derler ki bir konunun iyi anlaşılmasının delili o kanunun yalın ve anlaşılır bir şekilde anlatılmasıdır. Mehmet Zahid Kotku Hz yaşadığı hayatını bize şu cümlelerle özetliyor.“Ne dervişlikte, ne şeyhlikte, ne imamlıkta iş yok. İş Allah’ın rızasını kazanabilmekte, iş Allah’ın rızasını kazanabilmekte, iş Allah’a kul olabilmekte.” İşte bu cümleler Onun “kul olma” konusunu ne güzel anladığının ve anlattığının delilidir. Hayatıyla Hz. Muhammed Efendimiz’in sünnetinin şerhini zihinlere düşmesidir.

Gök kubbenin altında söylenmemiş  bir söz kalmamıştır, der Hz Mevlana. Muhakkak ki Mehmet Zahid Kotku Hz hakkında çok şeyler söylendi yazıldı ve söylenmeye, yazılmaya devam edilecek. İşte bunlarda Bu hakikat yolcusunun aynasından bizim gönlümüze yansıyanlardır.  

Diyanet Duyurular Sayfamız için TIKLAYINIZ

Diyanetliler Platformu  Grup sayfamıza katılmak için >>> TIKLAYINIZ

Dini Haberler Grup sayfamıza katılmak için >>> TIKLAYINIZ